Dit zijn de winnaars van de Toneelprijzen 2023-2024
15 september 2024
Tijdens het Gala van het Nederlands Theater op het Nederlands Theater Festival in ITA zijn vanavond de VSCD Toneelprijzen uitgereikt waaronder de Theo d’Ors, de Mime/Performance prijs en de Gouden Krekels. Hieronder tref je een overzicht aan van alle winnaars en uitgereikte prijzen.
OVERZICHT WINNAARS EN JURYRAPPORTEN TONEELPRIJZEN 2023-2024
De winnaar van de Theo d’Or voor de meest indrukwekkende acteerprestatie in een dragende rol is: Maria Kraakman in Prima Facie van ITA Ensemble in regie van Eline Arbo.
Uit het juryrapport: “In de monoloog Prima Facie ondergaat Maria Kraakman een indrukwekkende transformatie. De eerste delen van Prima Facie zijn ronduit opwindend: Kraakman rekt de strakke teugels van Suzie Millers tekst tot het uiterste, beweegt schijnbaar moeiteloos van wetsbetoog naar overwinningswals, zonder daarbij te vervallen in Zuidas-clichés. Kraakmans interpretatie is uiterst gelaagd; bravoure gaat hand in hand met raffinement. In de tweede helft komt Kraakmans meesterschap bij uitstek naar voren. Op een uiterst subtiele manier schakelt ze tussen stadia van ongeloof, zelftwijfel en strijdlust en bevestigt zich andermaal als een van Nederlands meest indrukwekkende acteurs van haar generatie.”
De winnaar van de Theo d’Or voor de meest indrukwekkende acteerprestatie in een bijdragende rol is: Sharlee Daantje in Het achtste leven (voor Brilka) van Theater Oostpool in regie van Nina Spijkers.
Uit het juryrapport: “Sharlee Daantje is met recht het cement van deze hele vertelling in Het achtste leven (voor Brilka). Hen plaatst het verhaal doeltreffend in het nu, verbindt door de losse speelstijl verschillende tijden en personages met elkaar. Na een speelscène trekt Sharlee moeiteloos de aandacht weer naar zich toe waarmee het publiek de kans krijgt even adem te halen. Onder die moeiteloosheid gaat een groot ambacht schuil. Waar de gehele cast door het spel én door de zang een mooie totaalprestatie levert in deze voorstelling, is Sharlee daarvan de grote verbinder. De jury is onder de indruk van deze geweldige prestatie en nomineert met volle overtuiging Sharlee Daantje voor hun acteerprestatie.”
De winnaar van de Theo d’Or voor de meest grensverleggende podiumprestatie is: Princess Isatu Hassan Bangura voor het maken en performen van Great Apes of the West Coast van NTGent, Via Zuid en Likeminds.
Uit het juryrapport: “Great Apes of the West Coast is een bijzondere voorstelling, in Great Apes of the West Coast staat iets op springen. We zijn getuige van een wording. Sinds ze op dertienjarige leeftijd is gemigreerd uit Sierra Leone naar Nederland, heeft Bangura steeds antwoord moeten geven op diezelfde vragen: wie ben je? Nee, maar waar kom je écht vandaan. Met die focus op het individuele verhaal rekent Bangura af. ‘Fuck identity!’ roept ze uit in deze bezwerende performance. Grensverleggend is Princess Isatu Hassan Bangura’s gave om een compleet universum te bouwen. Anders dan typisch Westerse speltradities, is Bangura’s spel meerduidig en associatief.”
De winnaar van de Mime/Performance Prijs 2024 is: HUNTER met spel en regie door Courtney May Robertson.
Uit het juryrapport: “Courtney May Robertson bewees zich eerder als begenadigd performer en toont zich nu in ‘HUNTER’ ook als zeer uitgesproken en uitdagende maker. In een duister ritueel voert een duo – de een van vlees en bloed, de ander van schuim en siliconen – precieze bewegingen en zorgvuldige handelingen uit. Op het hypnotiserende geluidsontwerp van Acidic Male laat Robertson het publiek navigeren tussen afkeer en fascinatie. Virtuoos put ze uit verschillende idiomen zoals mime, krumping, dans en poppenspel. In de slotscène brengen het wonderschone licht- en decorontwerp van Manuel Boutreur samen met de overgave van Robertson het publiek tot een overdonderende catharsis.”
De winnaar van de Gouden Krekel voor de meest indrukwekkende jeugdtheaterproductie is: Supertramp van Theater Sonnevanck en Theater Oostpool in regie van Mart van Berckel.
Uit het juryrapport: “Zo indrukwekkend als Supertramp zien we ze niet vaak. Acteur Rabbi Jallo en drummer Yonga Sun vormen samen een volmaakt duo: de ritmische tekstbehandeling van Jallo en de perfect complementaire begeleiding van Sun vormen samen één hypnotiserende performance. De muzikale, empathische tekst van Lisanne van Aert vormt een pleidooi om ruimte te bieden voor mensen die niet meekunnen in de dagelijkse rat race. Supertramp dompelt je op ongeëvenaarde wijze onder in de emotionele crisis van de jonge personages en is daarmee een van de meest ontroerende en vitale voorstellingen van het jaar.”
De winnaar van de Gouden Krekel voor de meest indrukwekkende podiumpresentatie in het jeugdtheater is: Willemijn Zevenhuijzen in Diarree is mijn lievelingskleur van Theater Artemis en Studio Julian Hetzel in regie van Julian Hetzel.
Uit het juryrapport: “Willemijn Zevenhuijzens rol in Diarree is mijn lievelingskleur is de voorlopige kroon op het werk van een van ’s lands beste fysieke acteurs, die in het jeugdtheater continu weet te ontroeren en te verrassen. Op meesterlijke wijze pelt Zevenhuijzen de verschillende lagen van haar personage af, van een dik schild van cynisme, tot opnieuw ontluikende hoop, tot de bevrijding die ze voelt, als ze niet meer probeert in de rat race van de kunstindustrie mee te gaan. De ontroerende ontwikkeling die ze zo meemaakt, legt Zevenhuijzen vast door een combinatie van tekst en fantastisch gedetailleerd fysiek spel, waaraan de reis van geremdheid tot ontketening perfect valt af te lezen.”
De Proscenium-achter-de-schermen-prijs 2024 is uitgereikt aan Kobra Theaterproducties:
Uit het juryrapport: “In de afgelopen 40 jaar heeft Kobra Theaterproducties als theaterproducent een prominente rol gespeeld en daarmee een wezenlijke bijdrage geleverd aan het theaterveld. De theatersector kent het bureau Kobra Theaterproducties, en haar voorgangers Hummelinck Stuurman en Korthals Stuurman, als een inhoudelijk gedreven en bevlogen theaterproducent. De producties worden gemaakt voor de grote zaal en spelen in het hele land, onder andere ook op podia waar het gesubsidieerde aanbod niet komt. De producenten schuwen het risico niet, kiezen voor nieuwe onderwerpen, nieuwe teksten, nieuwe makers en tegelijkertijd wordt ook ruimte geboden aan bewezen kwaliteit. Deze mix maakt de voorstellingen interessant voor een breed publiek.
Het bureau wordt nu geleid door Majlis Korthals Altes en Hanneke Braam, die de nalatenschap van oprichters Diederik Hummelinck en Arjen Stuurman oppakken en doorzetten. Zij kiezen niet voor de gebaande wegen, maar blijven naast repertoire ook eigenzinnig kiezen uit teksten en onderwerpen van nu.
Van het eerste Going to the Dogs, via Turks Fruit en Momentum tot Who’s Afraid of Virginia Woolf dit seizoen en Waterlanders komend seizoen is een lijn te zien, waaruit passie voor het vak spreekt. Toneel produceren voor de grote zaal is een risicovolle aangelegenheid, wat Kobra Theaterproducties met niet aflatende gedrevenheid doet. Hierdoor is een ‘trackrecord’ aan producties ontstaan, waarmee de theatersector verrijkt is.
De jury heeft bewondering voor hun lef en kent met grote waardering de Proscenium-achter-de-schermen-prijs toe aan Kobra Theaterproducties, onder dankzegging voor alle mooie en bijzondere theaterproducties, die de producenten ten tonele hebben gebracht.”
Naast de VSCD Toneelprijzen zijn tevens de Regieprijs en de ACT Award uitgereikt.
De regieprijs voor ‘de meest indrukwekkende regie van het afgelopen seizoen’ is uitgereikt aan Julian Hetzel en Ntando Cele voor SPAfrica van Studio Julian Hetzel.
Uit het juryrapport: “SPAfrica is een voorstelling waarin iedere theaterdiscipline afzonderlijk grote indruk maakt. Scenografie, spel, muziek, structuur en dramaturgie botsen en versterken elkaar. De regie brengt al die krachten samen in een vileine en onontkoombare constructie, die de toeschouwer langzaam in een hilarische maar uiterst dubbelzinnige wurggreep manoeuvreert.
SPAfrica provoceert en wordt daarin steeds brutaler. Als toeschouwer onderga je een draaikolk van hoogst ambivalente gevoelens en emoties. Waar je aanvankelijk gniffelt, veilig, van een afstand, ontkom je gaandeweg steeds minder aan de indruk dat dit geraffineerde spel om jou draait. Steeds indringender, ondersteund door pompende beats giert het morele ongemak door hoofd en lijf.
Haarscherp wordt inzichtelijk hoe oude imperialistische en racistische systemen doorwerken in onze tijd. Hoe verstrengeld ons ethisch denken en onze economische belangen met elkaar zijn. We worden opgezadeld met het ongemakkelijke besef dat goede bedoelingen en empathie onderdeel van het probleem zijn.”
De ACT Award wordt elk jaar uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich heeft ingezet voor het verbeteren of behouden van het acteursvak. De ACT Award 2024 is uitgereikt aan De Nieuwe Toneelbibliotheek.
Uit het juryrapport: “De winnaar van de ACT Award 2024 heeft ervoor gezorgd dat in een tijd waar meer lijkt te verdwijnen dan er ontstaat, er toch werken blijven bestaan en worden vastgelegd. En dat er nog generaties stukken kunnen spelen die anders verdwenen waren. En dat het publiek kan door genieten van theaterteksten na een voorstelling. Ondanks dat ze vorig jaar al de Proscenium prijs hebben gewonnen vond ACT het een goed idee om ook namens alle acteurs onze dank en motivatie te uiten aan deze geweldige organisatie door middel van deze award.”
Dit jaar is ook de VSCD Oeuvre-prijs 2024 uitgereikt. Deze prijs gaat naar een persoon die van onschatbare waarde is en is geweest voor het Nederlandse theater en is uitgereikt aan theatermaker Marlies Heuer. Ze speelde in haar ruim vijftigjarige carrière onder andere bij Theater Artemis, Toneelschuur Producties, Het Zuidelijk Toneel, Toneelgroep de Appel, RO Theater en Kik Productions. Ook was ze te zien in films en televisieproducties en werkte ze als maker, regisseur en dramaturg. Ze heeft jarenlang lesgegeven aan de toneelschool Amsterdam en met haar eigenzinnige en krachtige podiumtalent heeft door de jaren heen tientallen generaties geïnspireerd. Marlies Heuer heeft tweemaal een Theo d’Or gewonnen, voor Hedda Gabler in 1998 en voor Am Ziel in 2012 en nu is haar de VSCD Oeuvreprijs toegekend voor haar lange staat van dienst, haar passie voor het theater en haar vakvrouwschap.