Theater(s) in Amsterdam
De theatergeschiedenis van Amsterdam
De Amsterdamse schouwburg
De geschiedenis van het theater in Amsterdam voert al bijna 400 jaar terug.
In 1638 werd een houten schouwburg geopend aan de Keizersgracht, ontworpen door Jacob van Campen.
Voor de opening van dit theater schreef Joost van de Vondel een prachtig stuk, de Gysbrecht van Aemstel, het stuk dat uitgroeide tot dé Nederlandse toneelklassieker. ‘De Gysbrecht’ was vanaf dat moment de traditionele openingsvoorstelling van het nieuwe jaar. Iedere theaterliefhebber kende het stuk, de Gysbrecht van Aemstel. Deze toneelklassieker speelde onafgebroken, elke nieuwjaarsdag. Meer dan 300 jaar, tot 1968. De traditie sneuvelde in een golf van theatervernieuwingen in de 60-er jaren.
Sinds 2012 heeft Het Toneel Speelt de Gijsbrecht (nu in moderne spelling!) in ere hersteld.
Op 11 mei 1772 brandde deze eerste Amsterdamse schouwburg tot de grond toe af. Om een grotere lichtopbrengst op het toneel te krijgen had men het aantal kaarsen, in die tijd de enige lichtbron, verdubbeld. Het gevolg was dat de gordijnen tijdens een voorstelling vlam vatten. Er vielen 18 doden onder de bezoekers en één brandweerman kwam om.
De Leidse Schouwburg is gebouwd in 1705 op initiatief van acteur Jacob van Rijndorp en is daarmee het oudste nog in gebruik zijnde theater van Nederland. Op de plek van een afgebrande bierbrouwerij, is het onafgebroken in gebruik geweest als theater.
De Stadsschouwburg
De Stadsschouwburg is in 1774 door het Stadsbestuur van Amsterdam gebouwd op het Leidseplein.
Achtereenvolgens staat het bekend als:
- Nederduitsche Schouwburg (1774-1795)
- Amsterdamsche Nationale Stadsschouwburg (1795-1807)
- Koninklijke Hollandsche Schouwburg (1807-1810)
- Stadsschouwburg (Houten kast) (1861-1890)
Het Nederlands Theater Festival is ook te beleven in de Stadsschouwburg, onze partner van het eerste uur (tegenwoordig ITA)
5 T/M 15 SEPTEMBER 2024 — AMSTERDAM
De Kleine Komedie, het één na oudste museum van Amsterdam
De oorsprong van de Kleine Komedie gaat terug tot 1786, toen het theater voor het eerst werd geopend als een variététheater genaamd “Theater van de Fransche Comedie” aan de Amstelstraat in Amsterdam. Het theater was destijds populair bij de Franse gemeenschap in Amsterdam en voerde voornamelijk Franstalige komedies op. Koning Willem I en Lodewijk Napoleon behoorden tot de regelmatige bezoekers.
In de 19e eeuw onderging het theater verschillende transformaties en wisselde het regelmatig van eigenaar. In 1840 werd het theater omgedoopt tot “Fransche Schouwburg” en begon het zich meer te richten op Nederlandstalige toneelstukken. Het theater bleef gedurende deze periode een belangrijke plek voor komedie en theater in Amsterdam.
In 1927 kreeg het theater zijn huidige naam, “De Kleine Komedie”. Het theater werd herbouwd en heropend aan de Amstel, op de plek waar het tot op de dag van vandaag gevestigd is. Het nieuwe gebouw werd ontworpen in een art-decostijl en bood plaats aan ongeveer 500 toeschouwers.
Gedurende de 20e eeuw groeide de Kleine Komedie uit tot een gerenommeerd theater dat bekend stond om zijn intieme sfeer en gevarieerde programmering. Het theater bood een podium voor verschillende vormen van podiumkunsten, waaronder toneelstukken, cabaret, muziekvoorstellingen en comedyshows. Veel bekende Nederlandse artiesten hebben opgetreden in de Kleine Komedie, waaronder Toon Hermans, Wim Sonneveld, Youp van ’t Hek en Claudia de Breij.
Tegenwoordig blijft de Kleine Komedie een belangrijk cultureel centrum in Amsterdam. Het staat bekend om zijn intieme setting en intensieve interactie tussen artiesten en publiek. De Kleine Komedie is, als “cabarettempel” een geliefde plek voor zowel gevestigde artiesten, zoals bijvoorbeeld: Hans Teeuwen, Dolf Jansen, Brigitte Kaandorp, Theo Maassen, NUHR, Kees Torn, Sanne Wallis de Vries en Daniël Arends.
Daarnaast biedt het plaats voor opkomend talent, al of niet voortkomend uit de finales van één van de diverse cabaretfestivals.
Met zijn rijke geschiedenis en culturele betekenis blijft de Kleine Komedie een iconisch theater dat een belangrijke rol speelt in het Nederlandse theaterlandschap.
Het Nederlands Theater Festival is ook te beleven in de de Kleine Komedie, onze kersverse partner op het gebied van cabaret.
5 T/M 15 SEPTEMBER 2024 — AMSTERDAM
Het Rozentheater, thans Rijksmonument
Een wat jonger, maar geschiedkundig interessant Amsterdams theater is het Rozentheater. Het theater had een rijke geschiedenis die terugging tot het begin van de 20e eeuw. Het Rozen Theater werd oorspronkelijk geopend in 1913 onder de naam “Théâtre de la Rose” en was gevestigd aan de Rozengracht in Amsterdam. Het was een variététheater dat voornamelijk bekend stond om zijn optredens van cabaretiers, zangers, dansers en andere artiesten.
Tot 1918 werden er ook af en toe toneelvoorstellingen opgevoerd. Sinds 2 mei 1918 was het alleen nog een theater. De openingsvoorstelling was “De Getrapten” van Ernst Preczany. Er werd toneel, opera en revue gepresenteerd. Het Rozen Theater stond daarnaast ook bekend om zijn volkstukken op het repertoire. Hier zijn enkele voorbeelden van volkstukken die in het verleden in het Rozen Theater zijn opgevoerd: “De Jantjes”, “Op een mooie Pinksterdag”, “Het schatje van het Kolkje” en “Op Hoop van Zegen”.
Dit laatste volkstoneelstuk stamt uit 1900 is geschreven door Herman Heijermans. Het is een van de bekendste Nederlandse toneelstukken ooit. Het vertelt het verhaal van een vissersgemeenschap en hun harde levensomstandigheden. Het stuk behandelt sociale onrechtvaardigheid en de strijd van de gewone mensen om te overleven.
Gedurende de jaren 1920 en 1930 groeide het Rozentheater uit tot een van de populairste uitgaansgelegenheden in Amsterdam. Het trok een divers publiek en stond bekend om zijn levendige en vaak gedurfde optredens. Beroemde Nederlandse artiesten, zoals Wim Sonneveld en Louis Davids, traden regelmatig op in het theater.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het Rozen Theater gedwongen te sluiten vanwege de Duitse bezetting. Na de oorlog, in 1945, werd het theater heropend onder de naam “Rozen Theater” en werd het een belangrijk centrum voor amusement en entertainment in de stad.
In de decennia die volgden, bleef het Rozentheater een populaire bestemming voor theaterliefhebbers en artiesten. Het bood een gevarieerd programma aan, variërend van comedy en cabaret tot musicals en toneelstukken.
Helaas kampte het Rozentheater in de jaren 90 met financiële problemen en veroudering van de faciliteiten. Het theater slaagde er niet in om voldoende publiek te trekken en de kosten te dekken, waardoor het uiteindelijk in 1999 zijn deuren moest sluiten.
Na de sluiting van het Rozentheater werd het gebouw verkocht en omgebouwd tot een bioscoop, die tot op heden nog steeds operationeel is. In 2013 vestigde de Comedy Club Boom Chicago zich in het theater
Hoewel het Rozentheater niet meer bestaat, wordt het nog steeds herinnerd als een belangrijk onderdeel van de theatergeschiedenis van Amsterdam. Het heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van het cabaret en amusement in Nederland en heeft veel talentvolle artiesten een podium geboden.
Theaters in Amsterdam in chronologische volgorde
1638: Amsterdamse Schouwburg (1637-1664) : de eerste “vaste” schouwburg in Nederland.
1664: Amsterdamse Schouwburg (1664-1772)
1705: Leidse Schouwburg, Leiden : de oudste nog bestaande en in gebruik zijnde schouwburg van Nederland
1774: Stadsschouwburg Amsterdam (1774-1890)
1788: Fransche Schouwburg, Amsterdam (nu: De Kleine Komedie)
1791: Grand Théâtre, Amsterdam
1791: Hoogduitsche Schouwburg, Amsterdam
1844: Salon des Variétés, Amsterdam
1879: Plantage Schouwburg, Amsterdam
1879: Rika Hopper Theater, Amsterdam
1883: Parkschouwburg, Amsterdam
1887: Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
1890: Paleis voor Volksvlijt, Amsterdam
1892: Hollandsche Schouwburg, Amsterdam
1894: Stadsschouwburg, Amsterdam
1902: Rembrandt Theater, Amsterdam
1903: Flora, Amsterdam
1912: Centraal Theater, Amsterdam
1913: Rozentheater
De huidige theaters van Amsterdam
In Amsterdam zijn er meer dan 40 theaters waar je kunt genieten van toneelstukken, musicals, dansvoorstellingen en andere podiumkunsten.
De bekendste theaters in Amsterdam
1. Koninklijk Theater Carré: Koninklijk Theater Carré: Carré is een van de meest iconische theaters van Nederland. Het werd oorspronkelijk geopend in 1887 en is gevestigd aan de Amstel, vlakbij het centrum van Amsterdam. Carré biedt een breed scala aan voorstellingen, waaronder theater, musicals, cabaret, dans en concerten. Het staat bekend om zijn prachtige architectuur en historische betekenis.
2. DeLaMar Theater: Een modern theater aan het Leidseplein, met een gevarieerd aanbod van toneelstukken, musicals en cabaret. DeLaMar al ruim 10 jaar
3. ITA (voorheen Stadsschouwburg Amsterdam) : Een groot en klassiek theater aan het Leidseplein, met een breed scala aan nationale en internationale theaterproducties, variërend van klassieke stukken tot eigentijds, vernieuwend theater. Het ITA isonze oudste partner
4. Theater Amsterdam: Een eigentijds theater in het Westelijk Havengebied van Amsterdam, dat zich richt op grote producties en internationale voorstellingen.
5. De Meervaart: Een theater en congrescentrum in Amsterdam Nieuw-West, met een gevarieerd programma van theater, dans en muziekvoorstellingen. De Meervaart is onze nieuwste partner.
6. Theater Bellevue: Een intiem theater aan de Leidsekade, dat bekend staat om zijn programmering van nieuwe, experimentele stukken en kleinschalig theater. Theater Bellevue is naast het ITA onze partner van het eerste uur.
7. De Kleine Komedie: Gevestigd aan de Amstel en staat bekend om zijn intieme sfeer en gevarieerde programmering. Het theater heeft een lange geschiedenis van het presenteren van toneelstukken, cabaret, comedy en muziekvoorstellingen. Het één na oudste theater van Amsterdam. Is het nieuwste theater van het Nederlandse Theater Festival
8. Theater de Krakeling: Als het oudste jeugdtheater van Nederland is Theater de Krakeling gewijd aan het presenteren van professioneel jeugdtheater en theatereducatie. Theater de Krakeling is sinds jaar en dag onze vaste partner voor kindertheater.
9. Theater Amsterdam-Noord: Dit theater bevindt zich in Amsterdam-Noord en biedt een podium voor diverse voorstellingen, variërend van theater en muziek tot dans en comedy.
10. De Balie: De Balie is een cultureel centrum gelegen aan het Leidseplein. Het biedt een platform voor debat, lezingen, theater en filmvertoningen, en is een ontmoetingsplaats voor kunst, politiek en cultuur. De Balie is al jaren onderdeel van ons theaterfestival.
11. Bijlmerpark theater: Als stadstheater – met zijn roots in Amsterdam Zuidoost – is het gespecialiseerd in intercultureel programmeren, cultuureducatie, community art en talentontwikkeling. Het biedt plaats aan 250 liefhebbers en is een relatief nieuwe partner van het Nederlands Theater Festival.
12. Theater Frascati: Frascati is een toonaangevend theater en een groot productiehuis (het grootste van Nederland) in het centrum van Amsterdam. Het heeft vier zalen in de Nes en toont enkele honderden nationale en internationale toneelvoorstellingen. meer dan 500 (inter)nationale voorstellingen te zien zijn. Sinds lange tijd is het Frascati theater een gewaardeerde partner van ons.
13. De Brakke Grond: Het Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond is een theater in het hartje van Amsterdam. Het promoot kunst en cultuur uit Vlaanderen. De Brakke grond promoot de Nederlands-Vlaamse samenwerking op theatergebied. Partner van het Nederlandse Theater Festival sinds vele jaren.
Bekijk hier het aanbod van het Nederlands Theater Festival.
5 T/M 15 SEPTEMBER 2024 — AMSTERDAM
Intieme kleine theaters in Amsterdam
Naast de bekende theaters in Amsterdam zijn er ook kleinere en minder bekende theaters waar je kunt genieten van intieme en vaak meer experimentele voorstellingen. Hier zijn enkele van de kleinste en minst bekende theaters in Amsterdam:
1. Theater de Roode Bioscoop: Gelegen aan de Haarlemmerplein, is dit een klein theater met een nostalgische sfeer. De Roode Bioscoop is gehuisvest in een historisch gebouw en heeft een klein zaaltje met slechts 90 zitplaatsen. Het biedt een gevarieerd programma van theater, cabaret en muziekvoorstellingen.
2. Theater Vrijburcht: Dit theater is gevestigd in het hart van IJburg, een woonwijk in Amsterdam. Het is een klein en gezellig theater dat lokale theatergezelschappen en artiesten een podium biedt.
3. Theater Klein Bellevue op de beneden verdieping: Dit is een klein theater dat zich bevindt op de bovenste verdieping van Theater Bellevue, genaamd “Klein Bellevue”. Het is een intieme ruimte waar je kunt genieten van kleinschalige voorstellingen, vaak van jonge en opkomende theatermakers. Gelegen aan de Leidsekade, vlakbij het Leidseplein biedt het plaats aan ongeveer 80 tot 100 personen.
4. Theater Perdu: Dit theater, gelegen aan de Kloveniersburgwal, richt zich op poëzie en experimenteel theater. Het is een intieme locatie waar literatuur en podiumkunsten samenkomen.
5. Het Amsterdams Theaterhuis: Dit is een klein theater in Amsterdam-West, waar zowel professionele als amateurvoorstellingen worden gepresenteerd. Het is een creatieve broedplaats voor theatermakers en artiesten.
6.Theater Rast: Een theatergezelschap dat gevestigd is in de Amsterdamse Pijp en bekend staat om zijn interculturele voorstellingen die maatschappelijke thema’s aankaarten.
7. Ostade Amsterdam: Een theater in Amsterdam-Zuid, gelegen in het bruisende stadsdeel De Pijp. Het theater biedt een podium voor theater, dans en muziekvoorstellingen, vaak van jonge en opkomende artiesten.
8. Theater de Cameleon: Dit theater in Amsterdam-West is gevestigd in een voormalige school en biedt een platform voor jonge theatermakers en creatieve projecten.
9. Podium Mozaïek: Een theater in Amsterdam-West dat zich richt op culturele diversiteit. Het biedt een programma met theater, dans, muziek en comedyvoorstellingen van verschillende culturele achtergronden.
10. De Nieuwe Anita: Hoewel het in de eerste plaats bekend staat als een muziekpodium, organiseert De Nieuwe Anita ook theater- en performance-evenementen in een intieme setting. Het bevindt zich in het westelijke deel van Amsterdam.
Theaterfestivals in Amsterdam
Amsterdam is de thuisbasis van verschillende jaarlijkse theaterfestivals die zowel lokale als internationale artiesten aantrekken. Het Nederlands Theater Festival is een hoogtepunt van het theaterseizoen, waar de beste voorstellingen van het afgelopen jaar worden gepresenteerd.
Daarnaast is er het Amsterdam Fringe Festival, een podium voor opkomend en experimenteel talent, en Julidans, een festival gewijd aan hedendaagse dans.
Bekijk hier het aanbod van het Nederlands Theater Festival.
5 T/M 15 SEPTEMBER 2024 — AMSTERDAM