7 t/m 17 september 2023 — Amsterdam
Cart
Search

Wat, wie en waarom? Een gesprek met Micha Wertheim

3 september 2021

© Gijsbert van der Wal
© Gijsbert van der Wal

Gesprekken met theatermakers uit de juryselectie: Micha Wertheim over zijn online voorstelling Niemand anders.

door: Sander Janssens

“Theater irriteert mij.”

Met Niemand anders maakte cabaretier Micha Wertheim dit voorjaar een voorstelling – midden in de lockdown, vanuit een lege theaterzaal. Publiek keek vanuit huis mee via de laptop. Volgens de Nederlandse Toneeljury was het een van de beste voorstellingen van het afgelopen seizoen. Uit het juryrapport: ‘In Niemand anders onderzoekt Micha Wertheim de grote thema’s van deze coronatijd, waarin we allen op zoek moesten naar nieuwe manieren van connectie met de ander. De slimme en zeer verrassende inzet van deze digitale arena legt de hardnekkigheid waarmee je als toeschouwer op zoek bent naar een gedeelde ervaring aan de dag.’

Dacht je al snel toen de theaters vorig jaar dichtgingen: dit ga ik als uitgangspunt nemen voor een voorstelling?
Nee, ik verbaasde mij juist over alle kunstenaars en kunstinstellingen die de situatie wilden en dachten te kunnen duiden. Ik was druk met thuisonderwijs. Maar zoals het altijd gaat in mijn leven, als er iets gebeurt wat mij raakt, ontstaat langzaam het gevoel dat ik er iets over wil maken. Om de controle terug te winnen.

Bovendien begon ik mij op te winden over de in mijn ogen gemakzuchtige oplossingen die gesubsidieerde gezelschappen kozen om gewoon door te gaan en er een camera op te zetten. Daarna kwamen de ideeën over hoe het wel moest vanzelf. Al moet ik bekennen dat veel van wat ik bedacht heb technisch onhaalbaar bleek. Zo kom je altijd ergens anders uit dan je van tevoren dacht, maar het was fijn om met een groepje mensen toch iets te mogen maken.

“Als er iets gebeurt wat mij raakt, ontstaat langzaam het gevoel dat ik er iets over wil maken.”

Niemand anders vertrekt vanuit het gegeven van gesloten theaters. Was je tijdens het maken niet bang dat de maatregelen weer zouden worden opgeheven?
Ja, ik was wel bang dat het sneller over zou gaan. Dan had dit project me veel geld gekost. Ik had veel van mijn eigen geld in die voorstelling gestoken en bovendien ben ik als ik aan het maken ben niet de meest uitgebalanceerde persoon. Dus het was ook wel een roes, als ik er nu aan terug denk.

De voorstelling staat als enige onlinevoorstelling in de juryselectie. Hoe was het om een voorstelling te spelen in een lege zaal?
Ik wist meteen dat als je een voorstelling wil maken zonder publiek, ik dat alleen kan doen door dat als uitgangspunt te nemen. Dat is trouwens hoe ik altijd werk. Ik geloof niet dat je moet maken waar je goed in bent, maar moet zoeken naar wat je niet weet, kan of durft.

Heb je zelf veel online-theater gekeken van collega-theatermakers het afgelopen seizoen? Wat vond je goed?
Daniel Kitson, de Engelse theatermaker met wie ik verwantschap voel was me net voor [hij maakte in november 2020 de voorstelling Dot.dot.dot., ook vanuit een leeg theater, red.]. Wat hij maakte was heel anders, maar ook hij had de lege zaal centraal staan. Verder was ik zoals altijd erg onder de indruk van wat Compagnie De Koe heeft gemaakt.

“Ik geloof niet dat je moet maken waar je goed in bent, maar moet zoeken naar wat je niet weet, kan of durft.”

Heeft het maken van deze voorstelling jou persoonlijk iets opgeleverd om de coronatijd door te komen?
Het gaf me zelfvertrouwen, en hielp me, zoals bij alles wat ik maak, om even niet na te denken over al het verschrikkelijke wat op ons afkomt.

In je eerdere werk – bijv. Ergens anders (2016) – speel je ook expliciet met theaterconventies (in dat geval van de fysiek aanwezige performer als vermeende voorwaarde van een voorstelling). Vanwaar die behoefte om die grenzen van het theater te verkennen?
Theater irriteert mij. De beperkte mogelijkheden. Deze maand kreeg ik van mijn grote held Gummbah een cartoon waarop een man met twee kabouters praat en zegt: ‘Jullie hebben makkelijk praten, jullie bestaan niet.’ Dat gevoel heb ik in het theater vaak. Alle makers die ik bewonder zoeken een manier om onder dat probleem uit te komen.

Je werk heeft nogal eens heftige reacties uit de zaal opgeroepen (bijvoorbeeld publiek dat boos de zaal uitliep tijdens Ergens anders). Hoe is je voorstelling deze keer ontvangen?
Dat wordt nogal overdreven. Ja, er liepen in de eerste jaren dat ik optrad vaak mensen weg. Maar verreweg de meeste bleven zitten. Ik vind dat weglopen ook niet zo erg. Het is absoluut mijn doel niet, maar het is toch onvermijdelijk dat je het niet iedereen naar de zin kan maken. Zelf loop ik niet zo snel weg bij slecht toneel, omdat ik als maker weet hoe naar dat kan voelen. Maar als iedereen blijft zitten bij een voorstelling die ik verschrikkelijk vond, stoort mij dat meer dan een paar mensen die weglopen bij een voorstelling die ik prachtig vind.

“Het is absoluut mijn doel niet, maar het is toch onvermijdelijk dat je het niet iedereen naar de zin kan maken.”

Als cabaretier word je gezien als een opvallende keuze binnen de juryselectie. Hoe zie jij dat zelf? Is het verschil tussen cabaret en toneel in sommige gevallen te geforceerd?
Ik vind dat vooral heel droevig. Dat kunstmatige onderscheid tussen cabaret en podiumkunst is sociologisch heel interessant maar voor de podiumkunsten is het zonde. Dat krampachtige hokjesdenken doet de podiumkunsten geen goed. De voorstelling Heden Soep van Wim Helsen was een van de beste en meest inspirerende voorstellingen die ik ooit zag. Als hij die voorstelling een monoloog had genoemd, had hij jaren geleden al bij de selectie gezeten. Hetzelfde geldt voor Hans Teeuwen. Ach, de lijst is zo lang dat het een belediging is om steeds te moeten uitleggen aan zogenaamd theaterpubliek waarom cabaret zo innovatief en interessant is. Ik hoop dat de deur nu eindelijk open komt te staan, en dat jury’s naar inhoud durven kijken. Zo’n festival heeft alleen zin als het een podium is waar publiek kennis kan maken met alle bijzondere voorstellingen.

Niemand anders van Micha Wertheim is op zondag 12 september via een livestream online te bekijken.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief!

Het Nederlands Theater Festival gebruikt de gegevens die je op dit formulier verstrekt om je op de hoogte te houden van ontwikkelen omtrent het programma van het festival. Laat ons hieronder weten op welke manieren je van ons zou willen horen:

Je kunt op elk moment van gedachten veranderen door op de link 'Abonnement opzeggen' te klikken in de voettekst van elke email die je van ons ontvangt, of door contact met ons op te nemen via kantoor@tf.nl. We zullen jouw gegevens met respect behandelen. Bezoek onze website www.tf.nl voor meer informatie over onze privacypraktijken en ons privacybeleid. Door hieronder te klikken, stem je ermee in dat wij jouw gegevens mogen gebruiken voor de door jouw aangegeven doeleinden. We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices.

Venster sluiten