Wie is wie van de Nederlandse Toneeljury. #5: Mirjam van Tiel
8 september 2019
De Nederlandse Toneeljury: ieder jaar selecteert zij de tien (of elf, of twaalf) beste voorstellingen van het theaterseizoen. Geen sinecure, want er wordt in de Lage Landen fantastisch theater gemaakt. Toch lukt het ieder jaar. En krijgt de Toneeljury steevast lof, verbazing en kritiek over zich heen. Wie zit er eigenlijk in de Toneeljury? En wat is voor hen de noodzaak van theater? We vroegen het hen alle zeven.
door: An Cardoen
‘Het schudt je wakker en verbreedt je horizon.’
Mirjam van Tiel was de afgelopen vijfenhalf jaar directeur en programmeur van Theater en Congrescentrum Hanzehof te Zutphen. Daarvoor was ze zeven jaar directeur van het Centrum voor de Kunsten in Waalwijk. Ze begon haar carrière in Amsterdam bij het Pleintheater en Cultureel Centrum de Badcuyp. Ze is vicevoorzitter van de Nederlandse Toneeljury.
Voor haar was kunst altijd al een vanzelfsprekendheid. Van Tiel: ‘Ik ben opgegroeid in een artistiek milieu. Mijn nieuwsgierigheid voor de kunsten werd met de paplepel ingegeven. Naast het bezoeken van musea en tentoonstellingen waren we regelmatig te vinden in de Nieuwe De La Mar, Carré en de Stadsschouwburg. Zo herinner ik mij nog vele liedjes van Kabaret Ivo de Wijs en Jasperina de Jong. Destijds kende ik ze allemaal uit mijn hoofd.’
Als theaterdirecteur ziet Van Tiel natuurlijk bijna niets ánders dan theater. Maar hoe kijk je dan in die andere hoedanigheid, van Toneeljurylid? Is dat anders? Voor Van Tiel is het antwoord bevestigend:
‘Gevraagd worden voor de Toneeljury heeft mij de afgelopen jaren de gelegenheid gegeven me weer meer te focussen op de artistieke inhoud. Als theaterdirecteur bestaat een groot deel van je werk uit management. Het is heerlijk om op gezette tijden naar mijn roots terug te keren en samen met de jury op zoek te gaan naar de meest indrukwekkende acteerprestaties en de beste toneelvoorstellingen van het seizoen. Je bezoekt hiervoor veel schouwburgen door het hele land en het geeft je inspiratie voor vernieuwing.’
Voor de leden van de Nederlandse Toneeljury zijn natuurlijk alle geselecteerde voorstellingen favoriet, anders hadden ze de selectie niet gehaald. Ik vraag Van Tiel toch of ze een voorstelling kan noemen die haar persoonlijk heeft geraakt.
Van Tiel: ‘Een overdonderende voorstelling die mij heeft geraakt is Citizen K van Sadettin Kirmiziyuz. Een noodzakelijke voorstelling in een bijzondere vorm, zijn levensverhaal in 254 punten. Met Kasper Schellingerhout die zeer verdienstelijk de monoloog van Sadettin ondersteunt en becommentarieert.
Van Tiel noemt ook All Inclusive van Julian Hetzel: ‘Na een fascinerende openingsact ontstond er een ongemakkelijk gevoel bij mij toen echte vluchtelingen werden geconfronteerd met hun recente, getraumatiseerde verleden. Tijdens mijn wereldreizen, onder andere door politiestaten als Libië, Sudan en Iran, heb ik zelf soms angstige momenten doorstaan en ik zat nu met plaatsvervangende schaamte naar deze vertoning te kijken. En toch bleef ik gefascineerd en liet de voorstelling mij niet los.’
Voor iemand met zo’n passie voor theater, is een wereld zonder kunst onvoorstelbaar. Het is een noodzaak.
Van Tiel: ‘Alhoewel mij als puber al duidelijk werd dat er nog veel moest gebeuren om vanuit diversiteit te komen tot inclusiviteit, verbaast het mij toch hoe langzaam het gaat en dat thema’s als onbedoeld racisme en uitsluiting nog zo actueel en relevant zijn. Maar verandering gaat nu eenmaal traag. Het is verleidelijk om in je eigen bubbel te leven, maar nieuwe generaties theatermakers confronteren je met hoe de wereld daadwerkelijk in elkaar zit. Dat schudt je wakker en verbreedt je horizon.
Een van de functies van kunst is voorloper zijn en laten zien waar je als maatschappij staat en naar toe wilt. Maar het gaat in het theater ook over de unieke gezamenlijke ervaring, die je even uit je eigen realiteit kan halen. Als kind kon ik daar helemaal in op gaan. En ook nu word ik soms nog helemaal overdonderd, heerlijk is dat, zoals bij Salaam van Noord Nederlands Toneel, een voorstelling van vorig seizoen.’