Wie is wie… van de Toneeljury? Patricia Lim

Patricia Lim: ‘De gesprekken in de jury verbreden mijn blik op theater’

Ieder jaar selecteert De Nederlandse Toneeljury de meest indrukwekkende voorstellingen van het theaterseizoen. Wie zit er eigenlijk in de Toneeljury? En wat is voor hen de noodzaak van theater? Kostuumontwerper Patricia Lim, die dit seizoen toetrad tot de Nederlandse Toneeljury, vraagt zich bij het kijken van een voorstelling altijd af wat de toegevoegde waarde van decor en kostuums is. ‘Hoe dienend is de vormgeving, en kan het binnen die dienstbaarheid een voorstelling optillen?’

Een van de eerste theaterherinneringen van Patricia Lim, is de voorstelling The Family, het inmiddels legendarische theaterfeuilleton waarmee regisseur Lodewijk de Boer in 1973 de theaterwereld overrompelde. Lim, toen zelf nog een tiener, zat destijds in de zaal en was letterlijk ‘verbijsterd’ door wat ze zag. ‘Ik wist niet dat dát theater was: die heftige emoties, zo’n gezin dat zich heel emotioneel verbaal en schreeuwend uitte. Dat was ongeveer het tegenovergestelde van waar ik vandaan kwam: een gezin waarin vooral veel gezwegen werd.’

Het duurde nog even voordat ze opnieuw in aanraking kwam met theater. Dat gebeurde pas weer rond haar achttiende, toen ze bijkluste als oppas van de kinderen van een van de spelers van het Werkteater, en dus met de groep meeging op tournee. Een geweldige tijd, noemt ze het. ‘Maar ik wist op dat moment nog niets van toneel, dus ik dacht dat dát toneel was zoals het altijd was: van de maatschappelijke onderwerpen die ze aansneden tot alles zelf doen, van tenten bouwen tot eigen stukken maken.’

Die tijd met het Werkteater noemt ze haar ‘eerste voeding’: daar deed ze basiskennis op. Het duurde nog even voordat ze zelf in de sector kwam te werken. Ze volgde een docentenopleiding textiele werkvormen en belandde van daaruit in de ateliers van de Nederlandse Opera Stichting. ‘En toen dacht ik: ja, dat is leuk. Toen ben ik kostuumontwerp gaan studeren aan de Gerrit Rietveld Academie.’

Na aanvankelijk voornamelijk in de film- en televisiewereld werkzaam te zijn geweest, raakte ze de afgelopen tien jaar steeds meer in de theatersector betrokken. Recent ontwierp ze onder meer de kostuums van verschillende voorstellingen van Theater Oostpool en van Happy in Holland van ROSE Stories, Theater Bellevue en Via Rudolphi. ‘De verdieping en het tempo van theater spreken me heel erg aan. De weg naar een eindproduct is op een andere manier intens dan bij film. Het ontwerpproces begint bij theater al maanden voor de première, door het stuk te lezen en een regieconcept te bespreken. Hierop baseer je de kostuumontwerpen. Tijdens de repetitieperiode moeten die ontwerpen gerealiseerd worden en tegelijkertijd blijf je volgen hoe de repetities gaan en toetsen of de kostuums nog steeds relevant zijn in de ontwikkeling van de voorstelling.’

Hoe reageerde je toen je werd gevraagd om lid te worden van de Nederlandse Toneeljury?
‘Ik was heel verrast. Ik had eigenlijk nooit nagedacht over de Toneeljury. Ik wist wel dat deze jury de Louis en Theo d’Oruitreikte, maar veel verder kwam mijn kennis erover niet. Dus aanvankelijk vroeg ik me af: pas ik daar wel? Maar ik dacht ook meteen: laat ik het proberen. En het viel meteen alleszins mee. De manier waarop er in de jury over voorstellingen gesproken wordt is heel bijzonder, en ook de uiteenlopende soorten aan voorstellingen die bekeken worden, spreekt me heel erg aan.

‘Het gesprek over voorstellingen is heel open. Meningen verschillen vaak, waardoor je dingen hoort over een voorstelling die je er zelf niet in gezien had, of waar je nog niet aan gedacht had. De jurygesprekken verbreden je blik op een theatervoorstelling.’

Wat is een van de mooiste theatervoorstellingen die je ooit zag?
‘Romeinse tragedies van Toneelgroep Amsterdam vond ik echt fantastisch. Ik dacht, toen ik daarnaartoe ging: hoe ga ik dat volhouden, zes uur theater? Maar het duurde geen seconde te lang. Wat ik zo goed vond, was hoe al die disciplines bij elkaar kwamen. De manier waarop videotechniek ingezet werd was heel sterk, het was goed geïntegreerd in het geheel en maakte de voorstelling sterker. De kaalslag van het decor droeg bij aan de essentie van het verhaal dat over het voetlicht werd gebracht, dat vond ik heel sterk.’

Kijk je als kostuumontwerper altijd eerst naar kostuums?
‘Nee, eigenlijk niet. Het heeft niet mijn eerste focus. Ik ben er natuurlijk wel mee bezig, en als jurylid misschien een beetje extra. Ik ben bij de Toneeljury gevraagd als vormgever omdat die stem nog niet vertegenwoordigd was binnen de jury.’

Op wat voor manier kijk je dan naar de vormgeving?
‘De vraag die ik altijd belangrijk vind, is: hoe verhoudt de vormgeving zich binnen het stuk? Wat is de toegevoegde waarde? Hoe dienend is de vormgeving, en kan het binnen die dienstbaarheid een voorstelling optillen? Het kostuum vertaalt een abstractie naar beeld, het vertaalt een concept en personage naar visualiteit.

‘Onlangs zag ik Darkmatter van Cherish Menzo. Vond ik heel goed, niet alleen als voorstelling, maar ook puur qua vormgeving. Het gaf een duidelijke stempel aan een abstracte, conceptuele voorstelling waarin beeld en beweging in elkaar vervloeien. De voorstelling ging over identiteit, over zwart zijn, over het vieren van het lichaam en tegelijkertijd over de pijn daarvan. Het was een totaalbeleving waarin de vormgeving heel sterk mee resoneerde.’

Constateer je bepaalde trends op het gebied van vormgeving?
‘Lange tijd werd er steeds abstracter en conceptueler gewerkt, stond het loslaten van spullen centraal. Eigenlijk valt het mij op dat er in recente voorstellingen weer steeds vaker met theekopjes in de weer wordt gegaan, maar dan wel op een spannende, soms bijna ironische manier. Of de koeien op het toneel bij Mijn lieve gunsteling, ook dat is weer een nieuwe stap: een soort bruut realisme, wat me heel erg fascineert.’

Wanneer is iets voor jou een goede voorstelling?
‘Als alle disciplines bij elkaar komen, als je echt met elkaar de essentie weet te raken en iedereen daaraan bijdraagt. En ik weet uit ervaring hoe moeilijk dat is. Dat is de balanceer-act die we met z’n allen doen in die weken voorafgaand aan een première. Dat maakt theater zo leuk en spannend.’